हृदयविकाराचा झटका ही एक अत्यंत गंभीर वैद्यकीय स्थिती आहे. यामध्ये हृदयाला रक्तपुरवठा करणाऱ्या नसा अचानक बंद होतात, ज्यामुळे हृदयाला ऑक्सिजन मिळेनासा होतो. काही वेळा ही स्थिती अत्यंत वेदनादायक असते, तर काही वेळा ती फारशी स्पष्ट न जाणवता मृत्यूकडे घेऊन जाते. त्यामुळे हृदयविकाराचा झटका ओळखण्याची आणि वेळीच वैद्यकीय मदत घेण्याची गरज अधिक आहे.
हृदयविकाराच्या झटक्याची सामान्य लक्षणे
- छातीत तीव्र वेदना किंवा दडपण जाणवणे – ही वेदना बहुतेक वेळा छातीच्या मधोमध असते आणि डाव्या हात, खांदा, मान किंवा पाठीकडे पसरते.
- थंड घाम येणे – अचानक येणारा घाम जो सामान्यत: थंड आणि चिकटसर असतो.
- श्वास लागणे – अगदी थोड्या हालचालीनेही दम लागतो.
- मळमळ, अपचनसदृश लक्षणे, उलटी वाटणे – अनेकदा लोक याकडे दुर्लक्ष करतात.
- चक्कर येणे किंवा भान हरपणे – रक्तदाब कमी झाल्यामुळे मेंदूपर्यंत ऑक्सिजन कमी पोहोचतो.
हृदयविकाराच्या झटक्याची असामान्य लक्षणे
- फक्त थकवा जाणवणे – कोणतेही काम न करता देखील प्रचंड थकवा जाणवणे.
- पाठीचा वरचा भाग, जबडा, दात किंवा गळ्यात वेदना – विशेषतः महिलांमध्ये ही लक्षणे आढळतात.
- घशात जळजळ किंवा गॅस वाटणे – अपचन असल्यासारखे वाटणे.
- चिडचिड, घबराट किंवा मानसिक अस्वस्थता – काही वेळा ही झटका येण्याची सुरुवात असते.
वेळीच उपचार का आवश्यक आहेत?
हृदयविकाराचा झटका आल्यावरच्या पहिल्या 60-90 मिनिटांना “गोल्डन अवर” म्हणतात. या काळात तात्काळ उपचार मिळाले, तर हृदयाचे नुकसान टाळता येते. उशीर झाल्यास हृदयाचे कार्य पूर्णपणे बंद पडू शकते, आणि मृत्यू होण्याचा धोका वाढतो.
तत्काळ करावयाच्या गोष्टी
- 108 किंवा जवळचे रुग्णालय यांना लगेच कॉल करा
- रुग्णास बसवून ठेवा, झोपवू नका
- घराबाहेर किंवा खिडकीजवळ ताजी हवा मिळवून द्या
- डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय कोणतीही गोळी देऊ नका, अॅस्पिरिन दिल्यास तो निर्णय काळजीपूर्वक घ्या
हृदयविकाराचा धोका वाढवणारे घटक
- उच्च रक्तदाब
- मधुमेह
- धूम्रपान
- अतिलठ्ठपणा
- मानसिक ताण
- व्यायामाचा अभाव
- अनुवंशिकता (घरच्यांमध्ये हृदयविकाराचा इतिहास)
हृदय निरोगी ठेवण्यासाठी काही उपाय
- दररोज चालणे, सायकलिंग किंवा योग
- ध्यान, प्राणायाम व पुरेशी झोप घेणे
- संतुलित आहार – फळे, भाज्या, कमी तेल-मीठ-साखर
- धूम्रपान व मद्यपान टाळा
- दर 6 महिन्यांनी वैद्यकीय तपासणी करून घ्या
हृदयविकाराचा झटका कोणत्याही वयात येऊ शकतो. याची लक्षणे ओळखून वेळीच रुग्णालय गाठल्यास मृत्यू टाळता येतो. खालिलप्रमाणे कोणतेही लक्षण दिसल्यास “थांबूया, पाहूया” न म्हणता तत्काळ वैद्यकीय मदत घ्या.
आपण स्वतः आणि आपल्या कुटुंबाचे आरोग्य सांभाळणे ही जबाबदारी आहे. हृदय हा शरीराचा कणा आहे – त्याचे रक्षण केल्यासच आपले जीवन निरोगी व दीर्घकाळ टिकणारे ठरेल.
लेखिका : करिना शहा
