कविता: डॉ. बिपिनकुमार
आज आपल्या देशात धर्म, जात, भाषा, प्रांत अशा अनेक ओळखींवरून माणूस विभागला जातो आहे. पण या साऱ्या कुंपणांना ओलांडणारी एक आवाज आहे — तो म्हणजे भारतीयत्वाचा. याच भावना एका हृदयस्पर्शी कवितेमधून व्यक्त केली आहे डॉ. बिपिनकुमार यांनी, ही कविता केवळ शब्दांची मांडणी नाही, तर समाजाच्या काळजाला भिडणारी शुद्ध साद आहे.
कवितेची सुरुवात अत्यंत प्रभावी आहे. एक शहीद आपल्या शेवटच्या क्षणी जे विचार व्यक्त करतो, ते आपल्याला अंतर्मुख करतं:
“सिर्फ़ पूछा धर्म फिर, उसने मारा मुझको,
ये तो तय है किसी विदेशी ने मारा मुझको…”
अशी सुरुवात झालेली ही कविता, प्रत्येक ओळीनंतर मनाला विचार करायला लावते. चला, ही कविता संपूर्णपणे वाचूया:
✒️ कविता: डॉ. बिपिनकुमार
“सिर्फ़ पूछा धर्म फिर, उसने मारा मुझको,
ये तो तय है किसी विदेशी ने मारा मुझको,
गर होता भारत का कोई तो और भी प्रश्न करता,
धर्म के बाद प्रांत, प्रांत के बाद जात और जात के बाद अपने भाषा की जिद्द धरता।
आज एक ही ख़ुशी के साथ प्राण त्यागा मैंने,
किसी भाई ने नहीं मारा मुझको।
बल्कि सभी भारतीय बनके शोक माना रहे,
और सभी का मिला सहारा मुझको ।
मेरे बाद मेरे परिवार का ख्याल बस एक भारतीय बनके रखना,
अब कोई कितना भी बाटें, तुम सिर्फ भारतीय बनके रहना ।
इसलिए राम नाम सत्य है की जगह
बिदाई में जय हिन्द का देना नारा मुझको ।”
ही कविता वाचताना आपण फक्त विचार करतोच नाही, तर अंतर्मनात एका नव्या ओळखीचा अभिमान जागतो — ती म्हणजे भारतीयत्वाची ओळख.
कवितेतील प्रत्येक ओळ ही एक सामाजिक भाष्य आहे. माणूस म्हणून मरण पावलेला हा सैनिक, शेवटच्या क्षणीही समाजाला एक संदेश देतो — फक्त धर्मावर आधारित विचार करू नका, भारतीय म्हणून एकत्र या!
राम नाम की जय की जगह, जय हिंद का नारा
या कवितेतील शेवटच्या दोन ओळी अत्यंत बोलक्या आणि विचारप्रवृत्त करणाऱ्या आहेत:
“इसलिए राम नाम सत्य है की जगह
बिदाई में जय हिन्द का देना नारा मुझको।”
यात जो संदेश आहे, तो केवळ कोणत्या घोषणेचा बदल नाही — तो आपल्या मानसिकतेच्या बदलाची गरज अधोरेखित करतो. अंत्ययात्रेत “राम नाम सत्य है” हे पारंपरिक आहे, पण येथे शहीदाची इच्छा आहे की, त्याच्या निरोपावेळी “जय हिंद” चा नारा दिला जावा — कारण तो संपूर्ण देशाचा आहे, फक्त एका धर्माचा नाही.
भारतीयत्वाची खरी ओळख
या कवितेतून लेखक आपल्याला सांगतो की, माणसाची खरी ओळख त्याच्या धर्मात, जातीमध्ये किंवा भाषेत नाही — तर ती भारतीय म्हणून आहे. आणि हाच विचार पिढ्यानपिढ्या पोहोचवणं आवश्यक आहे.
“अब कोई कितना भी बाटें, तुम सिर्फ भारतीय बनके रहना।”
आज देशात अनेक सामाजिक, धार्मिक, राजकीय वाद होत असताना ही कविता एक शांत पण ठाम साद घालते — विचारा! समजा! आणि एक व्हा!
निष्कर्ष
ही कविता केवळ साहित्य नसून, ती एक सामाजिक संदेश आहे. डॉ. बिपिनकुमार यांनी लिहिलेली ही कविता प्रत्येक भारतीयाने एकदा तरी वाचावीच, आणि स्वतःला विचारावं — मी प्रथम काय आहे? हिंदू? मुस्लिम? मराठी? पंजाबी? की… भारतीय?
देशाचं भविष्य या उत्तरावर अवलंबून आहे.
“जय हिंद!”
लेखक: किरण भालेराव
कवी: डॉ. बिपिनकुमार
