“तुम लोगों की औक़ात नहीं!” — बदलापुरच्या एका सोसायटीतून उठलेला आवाज
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या जयंतीच्या निमित्ताने महाराष्ट्रातील बदलापुरच्या विनायक कोंडीलकर सोसायटीत घडलेली एक घटना सध्या चर्चेचा विषय ठरली आहे. केवळ एका वादग्रस्त विधानामुळे समाजाच्या भावनांना ठेच लागली आणि सामाजिक ऐक्याला प्रश्नचिन्ह लागले. या घटनेने केवळ आंबेडकर जयंतीपुरते मर्यादित न राहता, एका खोल सामाजिक विभाजनावरही प्रकाश टाकला—मराठी विरुद्ध हिंदी भाषिक मानसिकता.
घटना कशी घडली?
आंबेडकर जयंतीच्या तयारीसाठी सोसायटीमधील काही महिलांनी वर्गणी गोळा करण्याची जबाबदारी घेतली होती. त्या दरम्यान, एका घरात वर्गणी मागण्यासाठी गेलेल्या महिलांना त्या घरातील एका हिंदी भाषिक महिलेने नकार दिला, एवढेच नव्हे तर तिने अत्यंत अपमानास्पद भाषा वापरली—“तुम लोगों की औक़ात नहीं तो चंदा माँगने क्यों आए?”
या वक्तव्याने महिलांमध्येच नव्हे, तर संपूर्ण सोसायटीमध्ये संतापाची लाट उसळली. हे फक्त वर्गणी न देण्याचे प्रकरण नव्हते, तर हे एक प्रकारचे सामाजिक अपमान आणि जातीय/भाषिक अहंकार होते. जेव्हा महिलांनी त्या महिलेच्या वक्तव्याबद्दल विचारणा केली, तेव्हा तिने डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्याबद्दलही अवमानकारक भाषा वापरल्याचे सांगितले गेले.
“आम्हाला औकात दाखवण्याची गरज नाही” — महिलांची भूमिका
या प्रकारानंतर वर्गणी संकलन करणाऱ्या महिलांनी अत्यंत संयमाने आणि सन्मानाने त्या महिलेला माफी मागण्याची विनंती केली. त्यांनी कोणावरही जबरदस्ती केली नव्हती, फक्त सोसायटीच्या सर्व सदस्यांचा सहभाग मिळावा, म्हणून त्यांनी पुढाकार घेतला होता.
महिलांनी स्पष्ट केले की, “आम्ही आंबेडकर जयंती ही फक्त एक जातीय कार्यक्रम म्हणून साजरी करत नाही, तर त्यांच्या विचारांचा सन्मान म्हणून करत आहोत.” त्यांनी आपल्या कृतीमागे कोणताही राजकीय किंवा भेदभावात्मक हेतू नसल्याचेही ठामपणे सांगितले.
Books of Babasaheb Ambedkar – Purchase here
डॉ. आंबेडकरांवरील अवमान: फक्त अपमान नाही, तर अज्ञानाचाही पुरावा
त्या महिलेकडून फक्त वर्गणी नाकारली गेली नाही, तर “मला आंबेडकर कोण आहेत माहीत नाही, आणि मी त्यांना मानत नाही” असेही विधान केल्याचे सांगितले गेले. ही गोष्ट केवळ व्यक्तिनिष्ठ मत नसून, एका ऐतिहासिक क्रांतिकारकाच्या योगदानाकडे जाणूनबुजून दुर्लक्ष करणारे विधान होते.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे संविधानाचे शिल्पकार, दलित वंचितांच्या हक्कांचे लढवय्ये, आणि स्त्री सक्षमीकरणाचे अध्वर्यू होते. अशा महामानवाविषयी असंवेदनशीलता दाखवणे, सामाजिक अनास्थेचा आणि अज्ञानाचा नमुना ठरतो.
भाषिक संघर्ष: हिंदी विरुद्ध मराठी मानसिकतेचे पडसाद
या घटनेचा एक महत्त्वाचा पैलू म्हणजे तो सूक्ष्म भाषिक संघर्ष दाखवतो. मराठी महिलांनी उत्सवासाठी पुढाकार घेतला, तर हिंदी भाषिक महिला यांनी त्यांचा अपमान करत ‘औकात’ या शब्दाचा वापर केला. ही घटना एका सोसायटीमध्ये असलेल्या सामाजिक आणि भाषिक अंतराचे निदर्शन घडवते.
मराठी महिलांनी सामाजिक एकतेच्या नावाने कार्यक्रम उभा करण्याचा प्रयत्न केला, तर हिंदी भाषिक मानसिकतेने ‘आपण इथले नाही’ असा अभिमान बाळगल्याचे जाणवले. समाजात समरसतेचा अभाव आणि “आपण-ते” असा भेद वाढवणारी वृत्ती या घटनेमधून समोर आली.
शिक्षिका असलेल्या महिलेचा वागणूक: शंका आणि अपेक्षांची पडताळणी
या महिलांपैकी एक शिक्षिका असल्याचे सांगितले गेले. जेव्हा तिला प्रत्यक्ष माफी मागण्यास सांगण्यात आले, तेव्हा तिने आजारी असल्याचे कारण देत स्वतःला बाजूला काढले. ही वागणूक एक जबाबदार नागरिक किंवा शिक्षकाला शोभणारी होती का, हा प्रश्न समोर येतो. जेव्हा शिक्षकच सामाजिक ऐक्य आणि आदर्श वर्तन दाखवण्यात अपयशी ठरतात, तेव्हा विद्यार्थ्यांना काय शिकवले जाईल?
घटना केवळ वर्गणी वाद नाही, ती आहे समाजदृष्टिकोनाची परीक्षा
या घटनेतून आपल्याला स्पष्ट होते की, समाज अजूनही काही पातळ्यांवर तुटलेला आहे. भाषेवरून, वर्गावरून, किंवा प्रतिष्ठेवरून – आपली मनं अजूनही पूर्णपणे स्वतंत्र झालेली नाहीत.
परिस्थिती अशा वळणावर आली आहे जिथे लोकांना एकत्र येण्यासाठी एका व्यक्तिमत्त्वावर श्रद्धा असावी लागते. आणि ज्या व्यक्तीने आपल्याला संविधान दिलं, समानतेचं स्वप्न दाखवलं, त्या डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्याच सन्मानावर कुणी प्रश्नचिन्ह उपस्थित करत असेल, तर ती फक्त वैयक्तिक बाब नाही – ती समाजाला दिलेली एक थेट आव्हान आहे.
निष्कर्ष: श्रद्धा, समज, आणि संवादाची गरज
घटनेने समाजात जागरूकता निर्माण केली, पण त्याच वेळी आपल्याला स्मरण करून दिले की श्रद्धा आणि समज यामध्ये तफावत असू शकते. भाषेच्या भिंती, अहंकाराचे कुंपण, आणि अज्ञानाचे आडोसे — हे सर्व तोडून समाजाला एकत्र आणणारे विचार डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी दिले होते.
आज गरज आहे ती संवादाची, शिक्षणाची, आणि सहअस्तित्वाच्या भावनेची. ‘औकात’ हा शब्द समाजाला विभागतो, पण ‘समता’ हा विचार समाजाला जोडतो.
वाचकांनो, तुमचं मत काय? अशी वक्तव्य समाजात विघटन निर्माण करतात का? अशा घटना हाताळताना काय भूमिका घेतली पाहिजे? खाली तुमचे विचार शेअर करा.
Written by : Kiran Bhalerao, Badlapur Times
